Na de zwartepiet-discussie en de grootse manifestatie bij het heengaan van de anti-apartheidsvoorvechter Mandela is in het modern westers denkend deel der mensheid eindelijk doorgedrongen dat onderscheid op basis van huidskleur in wezen irrelevant is en (erger nog!) maatschappelijk tot ongelijke posities en kansen leidt. Ook al zijn uiterlijke verschillen duidelijk waarneembaar, er mag geen verschil in behandeling uit volgen. Zo zou ook na de decennialange discussie over vrouwenemancipatie eindelijk dit zichtbare verschil tussen beide seksen eens irrelevant genoemd moeten worden. In de wet mag dit beginsel dan vastgelegd zijn, in de praktijk wordt het sekseverschil nog overal wel degelijk als kenmerk gehanteerd. Bijvoorbeeld in het paspoort: er mag niet in staan dat de persoon in kwestie wit, zwart of licht gekleurd is, maar wel of het een man of vrouw betreft.

Dezer dagen spreekt de Tweede Kamer zich uit over de eventuele veranderbaarheid van deze aantekening in het paspoort: wie zich ongemakkelijk voelt in zijn of haar man of vrouw-vorm, kan in de praktijk van geslacht veranderen, maar de aantekening in het paspoort geeft dan verwarring bij ambtenaren. Zou het dan ook niet makkelijker zijn de hele aantekening te verwijderen, zoals we ook de huidskleur niet aangeven? Bij elke verlenging van het document (het slaat ook op andere officiële stukken) zou een bij de actualiteit passende foto kunnen worden aangeleverd wat elke verwarring voorkomt.

Het is al gek genoeg dat daar een wetswijziging voor nodig is, terwijl onlangs min of meer tussen neus en lippen door de mogelijkheid werd geopend om pasgeborenen bij de burgerlijke stand voorlopig als ‘neutraal’ te registreren totdat het geslacht duidelijker zichtbaar werd. Blijkbaar is dat in sommige gevallen moeilijk vast te stellen en laat men de definitieve keuze aan de ouders over. Waarom is die keuze überhaupt nodig? Beide geslachten zijn in onze geëmancipeerde samenleving al naar elkaar toe gegroeid getuige de toegenomen vrouwelijke arbeidsparticipatie en mannelijke zorgzaamheid. Niet alleen qua mentaliteit maar ook lichamelijk draagt moeder natuur via de evolutie haar steentje bij – zo is de vrouwelijke stem in toonhoogte gedaald om hem voor mannelijke oren beter verstaanbaar te maken (welke vrouw herinnert zich niet de vergaderingen waar zij absoluut niet gehoord werd) en ontwikkelden mannen interesse voor baby’s waar ze vroeger echt niets mee konden. Nu lopen ze trots met baby-draagzakken door de stad.

Net zoals de scheiding blank en zwart ooit ontstond via koloniale beeldvorming uit zeer primitieve samenlevingen, zo heeft het onderscheid tussen de seksen zijn wortels in een rolverdeling die het destijds logisch maakte dat vrouwen geen onderwijs nodig hadden voor haar functies en dus ook geen stemrecht verdienden. Net als bij de strijd tegen apartheid ontworstelden ook grote voorvechtsters voor vrouwenrechten zich aan dit sjabloon. Ook zij stuurden de evolutie langzaam maar gestaag in de gewenste en steeds meer volgers trekkende richting en nog steeds moet er strijd worden geleverd om zelfs maar die verworvenheden te behouden. Verwijdering van de aantekening van sekse in het paspoort zou daarbij helpen, niet alleen in het geval van transgenders maar zeker ook bij het besef van principiële gelijkheid zelfs als dat nog niet op alle fronten en in alle breinen is doorgedrongen. Ooit stond daar ook de religieuze overtuiging vermeld – ook daar zijn we (terecht) van af, hoewel dat misschien wel relevanter is voor de persoon dan zwart, wit, blank, getint, man, vrouw, homo, lesbo of transgender. Maar dit terzijde.