Zoeken van grenzen, aftasten van mogelijkheden is ieder kind aangeboren en heeft een nuttige functie in de lijfelijke en geestelijke ontwikkeling: zonder slag of stoot wordt geen kindje groot. Van bescherming en begeleiding schakelen ouders geleidelijk over naar voorbereiding op volwassenheid waarin grenzen verkend, eventueel zelfs verlegd, maar vooral gerespecteerd moeten worden. Eerst de huis- en familieregels, daarna die van de buitenwereld: wachten voor het voetgangerslicht, schoolbezoek, huiswerk, etc.

Binnen een democratische structuur komen regels tot stand met meerderheid van stemmen in een door allen gekozen parlement; die regels worden vervolgens bewaakt en uitgevoerd door een via datzelfde parlement bevoegd verklaard gezag; overtredingen worden door een onafhankelijke rechterlijke macht beoordeeld en eventueel bestraft. Het zou mooi zijn als iedereen zich daaraan hield en zich daar bij neerlegde maar helaas bestaan er tegenkrachten die ouder zijn dan onze democratie: moeder natuur gaf vooral mannelijke exemplaren van elke soort de drang mee om waar mogelijk gezag te tarten, te vernederen en over te nemen; vervolgens om steeds meer bezit te verwerven om die machtspositie te verstevigen en de beste vrouwen aan te trekken.

 

Via dat patroon van uitdagen en competitie moet elke kuddeleider zich steeds opnieuw bewijzen, wat de soort ten goede komt: bij in gebreke blijven neemt een nieuwe leider de macht over die op zijn beurt weer te maken krijgt met jonge strebers. De lastigsten worden uitgestoten uit de kudde en vallen ten prooi aan altijd rondsluipende roofdieren tenzij zij er in slagen jonge wijfjes mee te krijgen en een eigen kudde te stichten. Dat is de succesvolle lijn van de natuur, die geen boodschap heeft aan welk systeem dan ook. In de ontwikkeling van de mensheid zorgde onderlinge stammenstrijd voor de nodige uitdunning van het mannelijke bestand, later werden dat de vele grote oorlogen met hun frontlinies en bombardementen, maar nu zelfs de dienstplicht in de meeste westerse landen is afgeschaft, moet ‘de vijand’ elders worden gezocht om de hormonale balans van de mannelijke jeugd een eerlijke uitweg te gunnen – we voeren ze immers ook niet aan de roofdieren in de dierentuin, daar gaan andere mannelijke dieren naar toe.

 

Niet verwonderlijk dat dan de keuze op ‘het gezag’ als algemeen kwaad valt: uniformen, sirenes, helmen, wapenstok – het zit allemaal in de games die de mannelijke generatie al sinds de vroegste jeugd cadeau krijgt en waar zij haar vaardigheden in kan oefenen tot de dag dat het allemaal in het echt mag gebeuren. Een feest is een mooie gelegenheid maar een gewone wedstrijd is ook goed. Moeder natuur bekijkt het op haar eigen neutrale manier: eenmaal worden die jongens zelf vader en zullen zij zoons begeleiden – zal de evolutie toeslaan en zullen ze geleerd blijken te hebben? Ze zullen in elk geval weten dat de grote hoeveelheid foto’s, filmpjes en vingerafdrukken die ze op de plek des onheils achterlieten, vaders veel geld kunnen kosten; zo haalt vader staat de natuur met haar zelf lerend vermogen rechts in. Nu maar hopen dat het van beide kanten ook in de genen terechtkomt en geen vrouw zo’n destructieve geweldsfanaat tot partner kiest. 

Meer dan ooit worden politieke kandidaten vastgespijkerd op ooit ingenomen standpunten, uitspraken en beloftes. Interviewers en discussieleiders proberen voortdurend ‘keiharde’ stellingnames te ontlokken of juist onderuit te halen, alsof het een examen is met alleen ‘juist’ en ’fout’ waarop men zakt of slaagt. Flip-flop noemde George W. Bush zijn tegenkandidaat Kelly die hij op elkaar tegensprekende uitspraken kon vastnagelen en hij maakte daarbij een heen en weer-gebaar: de schuinsmarcheerder die met alle winden meedraait. In de ogen van zijn strikt rechtlijnige achterban maakte dat hem tot winnaar.

Niet links, niet rechts, maar recht door zee, was de slogan van Rita Verdonk met haar Trots op Nederland, maar ze opende wel een site waar iedereen wensen kon deponeren die zij vervolgens door het parlement zou jassen; in harmonie met flip-flop zou je dit windvaantjes-gedrag kunnen noemen. Zij sprak vooral zichzelf tegen en ging dus af door de zijdeur. Echte staatslieden laten ‘de huig’ niet hangen naar de stemming op straat of in de kroeg maar onderbouwen hun specifieke punten met overtuigende argumenten die inderdaad per nieuwe situatie kunnen (moeten) worden aangepast. De voortdurend veranderende  wereld eist immers voortschrijdend inzicht en het is triest dat ‘de media’ aan de oude koers van standvastigheid à la Bush en TON lijken vast te houden als waarderingscijfer. Goed van sommige politici dat ze openlijk zeggen die vragen niet te zullen beantwoorden. Nagel zeeverkenners niet vast!

De echte zeiler past zijn koers aan voortdurend wisselende elementen aan en hanteert dus per definitie flipflop-gedrag om zijn doel te bereiken; recht door zee is bij tegenwind helemaal het stomste wat je kunt doen – dan moet je juist laveren en op tijd bijsturen, misschien zelfs wel tijdelijk de koers verleggen om heelhuids het doel te bereiken.

Ons land kent een groots maritiem verleden maar is al enige tijd ingepolderd, waarmee we eveneens internationale politieke roem hebben verworven, het z.g. poldermodel, dat problemen praktisch aanpakt en iedereen, ondanks geloofs- en meningsverschillen droge voeten bezorgt. Laten discussieleiders en interviewers meer dat internationaal gewaardeerde model hanteren, want ook de gemiddelde Nederlander staat met beide benen op de grond en gelooft niet in luchtfietsers, naar de mond-praters en gouden bergen-belovers. Iedereen voelt nu wel dat zelfs de knapste economen niet weten hoe, wanneer (en of überhaupt) de crisis ooit voorbij zal zijn. We geven banken de schuld maar leefden allemaal te royaal: zie China en andere pas opgekomen grootmachten die ons goedkope producten leveren die we gretig kopen zodat onze eigen productie stagneert – zo ging het in het verleden ook met de goedkope katoentjes uit het verre oosten die de westerse textielhandel platlegden. Lodewijk XIV, de Franse koning, verbood in de 17^e eeuw al de import van die stoffen, op straffe van veroordeling tot de galeien: een idee voor Wilders?

Wie het weet, mag het zeggen, maar daarvoor is wereldwijd overleg nodig – Europa is al weer een maatje te klein voor deze vraagstukken, het zijn de nieuwe reuzen die de toon zetten en niet de wie-met-wie-discussie in een piepklein uithoekje van het kleine Europa waar de rest van de wereld op zijn best alleen de klompen, molens en tulpen van kent. En Hans Brinkers die zijn vinger in de dijk stak en zo het land van de ondergang redde… Het poldermodel kortom. Alle hens aan dek, als je per se zeevaarttermen wilt gebruiken: een breed zakenkabinet dat alle stromingen (behalve anti-buitenwereld) omvat. En dat vooral internationaal meepraat, op elk niveau: niet om te doceren, maar om te leren van elkaar en waar mogelijk zelf een rol te spelen. Niemand wil immers verzuipen of natte voeten krijgen; koopmanschap ligt ons beter dan preken en die nieuwe machten kunnen onze kennis van indijken en droogleggen goed gebruiken. Bij koopmanschap hoort naast benutten van kansen ook de kunst van verlies nemen en afboeken: zonde om daar lang bij stil te blijven staan. We mogen dan als Nederlanders zeevaarders, dijkenbouwers en polderaars zijn (geweest), het beeld van onwrikbare boekhouder heeft ons nooit gepast.

 

Mirjam Hommes

Cultuurhistorica

Montclar sur Gervanne

Frankrijk