Leiden we de jeugd nog wel op voor de samenleving die haar wacht? Als het jonge kind naar school gaat, heeft het al veel geleerd en is toch leergierig gebleven. Waarom slaagt het onderwijs er dan niet (of onvoldoende) in die leergierigheid te behouden en zelfs te stimuleren? Is het misschien vanwege het onverminderd vasthouden aan lezen, schrijven en rekenen als kern van de kwalificatietoets voor verdere studierichtingen?

Zegt een spellingstoets nog iets wanneer bij het groot Dictee der Nederlandse taal een score van 25 fouten als ‘zeer goed’ geldt en per jaar wijzigingen worden aangebracht? Intussen sms-t en twittert de jeugd inventief en efficiënt via sociale media met de groep waarbinnen ze later zal functioneren; misschien wel beter in Engels dan in Nederlands, maar is dat erg in een samenleving die snel internationaliseert? Schoonschrijven is ook overbodig geworden: het enige belangrijke is de handtekening, maar dat zou vanwege de consequenties beter onder rekenen en economie kunnen vallen.

Juist dat rekenen is verwaarloosd: het rekenmachientje biedt geen inzicht in het hoe en waarom van een handeling. Zonder rekenkundige grondbeginselen zoals de tafels van vermenigvuldiging die vroeger wel als ludiek tussendoortje klassikaal hardop werden opgezegd, zitten we nu met een generatie die niet weet wat met ‘percentage’ of ‘cijfer achter de komma’ bedoeld wordt. Zo ontstond de hypotheek-explosie en bankencrisis: schuld was negatief vermogen, vertelden de gladde praters aan de balie, maar helaas zat (en zit) dat negatieve vermogen eerst en vooral in het rekenkundig ongeschoolde brein.

Technisch onderwijs kreeg het imago van tweederangs en werd een aparte sector, zodat de samenleving nu met een tekort aan goed geschoolde technici zit. Techniek ligt echter net als rekenen en economie (letterlijk huishoudkunde) aan de basis van elk menselijk handelen: waarom werkt zeep, wat doet koken met voedsel en strijken met stoffen? Die aanschouwelijke aanpak wordt al toegepast bij biologie maar zou door koppeling aan meer alledaagse verschijnselen zeker ook meiden doen beseffen dat techniek meer is dan auto’s repareren. Vooral het Finse onderwijs weet via die praktische invalshoek de belangstelling voor techniek te stimuleren zonder dat dit als ‘tweede keus’ gezien wordt. Daar is dan ook geen tekort aan technisch geschoolde jongeren.

Kennis van en inzicht in natuurlijke, logische en sociale processen zou het hoofddoel van onderwijs aan nieuwe generaties moeten zijn, aan de hand van voorbeelden, excursies, experimenten en contacten met uitvinders en ontwerpers. En misschien kan tijdens de avondvierdaagse voor het basisonderwijs het ‘potje met vet’ vervangen worden door de tafels van vermenigvuldiging – als die er goed inzitten, is er al veel gewonnen.